Klasztor

Dnia 18 stycznia 1535 roku Francisco Pizzaro założył w dolinie rzeki Rimac Miasto Królów – La Ciudad de Reyes. Dzisiaj znamy je jako Limę stolicę Peru. Miasto zaczęto budować w odległości 12 km od ujścia rzeki do Pacyfiku. Wykreślono kształt zbliżony do trójkąta, którego dłuższy bok biegł wzdłuż południowego brzegu rzeki. Obszar przyszłego miasta porządkował podział na 117 kwartałów, które stanowiły kwadraty o boku 120 m. Centralnym punktem miasta był plac z kościołem (dzisiejsza katedra) zajmujący powierzchnię dwóch kwartałów. Nieopodal na północny-zachód od placu, nad brzegiem rzeki wydzielono inne dwa kwartały, które Pizzaro przekazał Zakonowi Kaznodziejów, czyli dominikanom. W dniu założenia miasta położono pierwszy kamień pod budowę przyszłego klasztoru dominikańskiego. W 1536 roku Wikariusz Generalny o. Juan de Olias rozpoczął budowę kościoła i klasztoru. Główny wirydarz klasztoru zbudowany został pod koniec XVI w. przez o. Salvadora de Ribera biskupa Quito.

Ważną datą w historii Santo Domingo jest podniesienie kościoła klasztornego pw. Matki Boskiej Różańcowej do godności bazyliki mniejszej, co miało miejsce 11 lutego 1929 r. Być może z tym wydarzeniem należy łączyć przypuszczenie, że ostatnia duża przebudowa wirydarza miała miejsce w latach 20-tych XX w. Potwierdzają to też przekazy ustne oo. Dominikanów z klasztoru w Limie. Prawdopodobnie w jej trakcie ponownie osadzono na ścianach dekorację wykonaną z płytek azulejos.

Nie wchodząc w szczegółowe analizy zmian architektonicznych głównego wirydarza na przestrzeni wieków można stwierdzić, że trzon dekoracji ceramicznej stanowią płytki pochodzące z Hiszpanii z początku XVII w.

Główny wirydarz wybudowany został na planie czworokąta zbliżonego do kwadratu, łącząc się południowo-wschodnią ścianą z budynkiem kościoła. Arkady zamykające podcienia od strony ogrodu wsparte są na kolumnach o przekroju kwadratowym. Na trzech bokach wirydarza wybudowano po osiem arkad, natomiast na boku czwartym – północno-wschodnim – dziewięć. Tylko północny i zachodni narożnik dziedzińca mają kąty proste, co wynika z większej długości ściany północno-wschodniej. Głębokość podcieni wynosi od 400 cm do 422 cm. Odległości między kolumnami wspierającymi arkady są zróżnicowane i wahają się w granicach 230-240 cm (mierzone na wysokości posadzki). Szerokość ścian pokrytych dekoracją z azulejos to ok. 3890 cm, za wyjątkiem ściany północno-wschodniej, której szerokość wynosi ok. 4255 cm. Pas dekoracji azulejos na ścianach sięga do wysokości 307 cm, wznosząc się od cokołu o wysokości 48 cm.

W narożnikach wirydarza znajdują się cztery ołtarze z drewnianymi, polichromowanymi rzeźbami umieszczonymi nad mensami zdobionymi dekoracją ceramiczną z płytek azulejos.

Najważniejszym elementem dekoracji głównego wirydarza klasztoru są płytki ceramiczne azulejos. Pokrywają one ściany oraz kolumny podtrzymujące strop krużganków. Płytki zdobią też ściany fontanny stojącej w środku ogrodu oraz otaczający go murek. Widoczny dzisiaj układ dekoracji jest kompozycją, na którą złożyły się płytki wykonane w kilku okresach oraz przebudowy wirydarza mające miejsce w jego długiej historii.

Dnia 7 maja 1604 r. o. Francisco de Vego, Definitor Zakonu Santo Domingo z Prowincji San Juan Bautista z Peru zawarł umowę z garncarzem Hernando de Valladares (syn Juana de Valladaresa kierujący rodzinną manufakturą w latach 1590-1630) na wykonanie i dostawę znacznej liczby płytek azulejos na potrzeby dekoracji klasztoru w Limie. Warsztat Valladeresa znajdował się w Sewilli w dzielnicy Triana i należał do znanych i dobrze prosperujących pracowni ceramicznych. Mógł się on poszczycić produkcją na potrzeby takich miast jak rodzima Sewilla, Kadyks, Kordoba, Evora, czy Lizbona oraz eksportem do odległego Meksyku oraz Limy.

Widniejące na ścianach wirydarza Santo Domingo płytki z datami 1604, 1606 oraz 1607 pochodzą z warsztatu Hernando de Valladares. Prawdopodobnie nie zostały one jednak zamontowane od razu.

Dnia 23 września 1619 roku o. Francisco de Avandano podpisał umowę z garncarzem Juanem Martínem Garrido na wykonanie kolejnych płytek do klasztoru (istnieje przypuszczenie, że Garrido przybył do Limy w 1616 roku, po to żeby zamontować płytki na ścianach klasztoru). Zamówienie swoje wykonał prawdopodobnie wykorzystując lokalną produkcję wzorującą się na płytkach z Pałacu Wicekróla [oryg. Palacio del Virrey]. On też prawdopodobnie zamontował zakupione wcześniej płytki z Sewilli i te wyprodukowane przez siebie. Miało to miejsce w roku 1620. Autorstwo części wykonanych przez niego płytek potwierdza napis „FECIT GARRIDO”, a czas data „1620”. Jemu też przypisywane są płytki z napisem „VIVA MARIA”.

Ostatnim ważnym twórcą wystroju ceramicznego wirydarza jest działający w Limie Juan del Corral. Jego warsztat funkcjonował w Limie prawdopodobnie już od 1630 roku. Został uznany za najwybitniejszego twórcę azulejos w Limie działającego w latach 1638-1665. Zrealizował wiele prestiżowych zamówień między innymi dla klasztoru San Francisco. Ostatnie dokumenty mówiące o jego działalności pochodzą z 13 maja 1665 roku i jest to prawdopodobnie rok jego śmierci.

W latach 164-1665 uzupełniał brakującą dekorację ceramiczną w głównym wirydarzu klasztoru Santo Domingo. Niezależnie realizował inne zamówienia dla tego klasztoru. Interesująca jest szczególnie zachowana częściowo dekoracja klatki schodowej głównego krużganka powstała między 1664 a kwietniem 1665 r. Występują tu motywy łowieckie i elementy pejzażu jak np. w przedstawieniu św. Izydora Oracza. Podobne cechy możemy odnaleźć w scenie przedstawiającej św. Jana Chrzciciela i scenę chrztu Jezusa w Jordanie, która obecnie jest centralnym elementem dekoracji ceramicznej ściany południowo-zachodniej. Prawdopodobnie scena ta znajdowała się pierwotnie na spoczniku wspomnianej klatki schodowej i została później przeniesiona w obecne miejsce ekspozycji. Występujące późniejsze fragmenty dekoracji pochodzące z XVIII a nawet XX wieku nie są odpowiednio udokumentowane.