Adrian z Halicza i 26 towarzyszy

Trzeba jednak podkreślić, iż ów męczennik jest podawany sam, bez towarzyszy. A tymczasem w medalionie wyraźnie zostało wskazane, ilu ich było. Wydaje się zatem, że autorowi (lub autorom) dekoracji nie chodziło o angielskiego tercjarza dominikańskiego.

Z racji, iż mamy do czynienia nie tylko z samym Adrianem, ale również z 26 towarzyszami, można przypuszczać, iż chodzi tu o męczenników. Idąc tym tropem, udało się znaleźć tylko Adriana, przeora halickiego, który występuje właśnie z taką liczą towarzyszy, swoich współbraci. Informacje o tych męczennikach dominikańskich znalazłem u XVIII-wiecznym druku pt. Dni Roczne Swiętych, Błogosławionych, Wielebnych y Pobożnych Sług Boskich Zakonu Kaznodzieyskiego, S. Oyca Dominika (Kraków 1743) polskiego dominikanina Michał Siejkowskiego (1695–1752). Pierwszą częścią książki jest dominikański kalendarz świętych, błogosławionych i męczenników Zakonu Kaznodziejskiego, które były popularne w XVI–XVIII w. na całym świecie. Pod dniem 6 maja podał on: „Tegoż dnia Pamiątka Męczeństwa Świątobliwego X. Adriana Przeora Halickiego, S. Teologii D[oktora], y 26. Braci Polaków, którzy przy opowiadaniu Wiary Ś[więtej] od Poganów pojmani, i na ostre pale powbijani”. Nieco więcej informacji na ich temat podaje historyk dominikański z Polski Abraham Bzowski (1567–1637) w swoim dziele pt. Propago Divini Hyacinthi Taumaturgi Poloni, wydanym w Wenecji w 1606 r. Na stronie 20 podaje on: „B. Adrianus magister cum sex et viginti fratribus, ab eisdem hostibus Christiani nominis, palis in fixi praecitis, martyrio coronati sunt”. Ich śmierć męczeńska ze stronny Tatarów miała nastąpić w 1233 r., a więc jeszcze za czasów św. Jacka Odrowąża, założyciela zakonu w Polsce.

Trudno potwierdzić, czy podani przez Abrahama Bzowskiego męczennicy w ogóle istnieli. Współczesna historiografia polska wiele jego informacji poddaje w wątpliwość, z racji braku ich jakiegokolwiek potwierdzenia we wcześniejszych źródłach, nie tylko z czasów ich męczeńskiej śmierci, ale także późniejszych, które mówiłyby o istnieniu tradycji zakonnej. Niewątpliwie, w XVII w. prace Bzowskiego, a szczególnie jego Annales ecclesiastici (dzieło rozpoczęte przez kard. Cezarego Baroniusza, a po jego śmierci w 1607 r. kontynuowane przez polskiego zakonnika) i Prapago Divini Hyacinthi, były znane nie tylko w Polsce, ale w całej Europie, szczególnie w kręgach dominikańskich. Stamtąd w raz z dominikańskimi misjonarzami mogły dotrzeć do obu kontynentów amerykańskich, jak również na Daleki Wschód. Jeżeli faktycznie uznamy, że ten medalion z limskiego klasztoru Santo Domingo przedstawia trzynastowiecznego przeora i męczennika dominikańskiego w Haliczu, to jest to drugi już medalion przedstawiający polskich dominikanów.