Rok urodzenia Alberta jest nieznany, jednak można przypuszczać, że urodził się pomiędzy 1193 a 1205 r. Pochodził z rodziny rycerskiej z Lauingen nad Dunajem w Niemczech. Pierwsza źródła wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1222 r. Był wówczas we Włoszech, gdzie z wujem mieszkał w Wenecji i Padwie. W następnym roku rozpoczął studia wyzwolone i medycynę na Uniwersytecie w Padwie. Wówczas zetknął się z pismami Arystotelesa i Jordana z Saksonii, następcy św. Dominika na urzędzie mistrza generalnego zakonu dominikańskiego. Zapewne pod jego wpływem postanowił wejść w szeregi braci kaznodziejów. W 1223 r. wstąpił do klasztoru w Kolonii, gdzie rozpoczął nowicjat, tam też odbył studia teologiczne, złożył śluby zakonne i przyjął święcenia kapłańskie. Kształcenie w Kolonii zakończył w 1228 r. Następnie rozpoczął nauczanie jako lektor w Kolonii, Hildesheim, Fryburgu Bryzgowijskim, Ratyzbonie i Strasburgu. W tym okresie opublikował swoje pierwsze większe dzieło De natura boni.
Po śmierci Jordana z Saksonii w 1238 r., niemieccy bracia na urząd mistrza generalnego zakonu zaproponowali właśnie brata Alberta, jednak nie został wybrany. Dalej formował się intelektualnie, kontynuując studia i zdobywając kolejne stopnie naukowe. W latach 1243-1248 przebywał w Paryżu, gdzie studiował na uniwersytecie i w 1245 r. uzyskał tytuł magistra św. teologii. Potem wykładał tam filozofię Arystotelesa oraz filozofów żydowskich i arabskich. W tym okresie jego uczniem był św. Tomasz z Akwinu. W 1248 wrócił do Kolonii i objął urząd regensa studium generalnego w tamtejszym klasztorze dominikanów. W latach 1254-1257 miał przerwę z kierowaniu tą szkołą, gdyż w tym czasie pełnił urząd prowincjała prowincji niemieckiej zakonu. 5 stycznia 1260 r. papież Aleksander IV mianował go biskupem Ratyzbony (dzisiejszy Regensburg). Urząd ten objął niechętnie, tym bardziej, że również władze zakonne podchodziły krytycznie do obejmowania przez braci godności biskupiej, jako niezgodnej z duchem ubóstwa, które oni składają. Sakrę biskupią Albert przyjął w lipcu 1260 roku. W 1262 papież Urban IV zwolnił go ze stanowiska biskupa Ratyzbony i 13 lutego 1263 r. wyznaczył go na kaznodzieję krucjaty w rejonach niemieckojęzycznych. Z funkcji krzyżowca zrezygnował po śmierci papieża Urbana IV, która nastąpiła 2 października 1264 r. Dzięki temu mógł wznowić nauczanie, wykładając w Würzburgu, Strasburgu i Kolonii. Około 1269 r. na stałe osiadł w klasztorze Świętego Krzyża w Kolonii, wciąż angażując się w życie polityczne i religijne. Brał udział na Soborze w Lyonie, potem w 1277 r. na uniwersytecie paryskim bronił nauki św. Tomasza z Akwinu, swojego przyjaciela i ucznia. Zmarł w Kolonii 15 listopada 1280 r. Beatyfikowany został w 1622 r., a kanonizowany – w 1931. Wówczas też został mu nadany tytuł Doktora Kościoła.
W ikonografii św. Albert Wielki przedstawiany jest w stroju dominikańskim lub w szatach biskupich; często ma habit dominikański, a symbolem jego władzy pasterskiej jasko biskupa jest paliusz i pastorał w kształcie krzyża. Są to jego główne atrybuty, ale można spotkać także inne, a mianowicie: gałązkę palmową lub oliwną, globus, infułę, krzyż, księgę lub zwój, lilię, ptasie pióro i wizerunek Niepokalanej. Gałązka palmowa lub oliwna przypomina, że święty był orędownikiem zgody i pokoju. Sprzeciwiał się rozwiązywaniu problemów na drodze wojen i pojedynków. Jako biskup godził zwaśnionych i skłóconych. Globus wyraża jego szerokie zainteresowania naukowe, a zajmował się nie tylko filozofią i teologią, ale także fizyką, geografią, astronomią, mineralogią, zoologią, biologią, chemią oraz botaniką. Stąd też w 1941 r. papież Pius XII ogłosił go patronem nauk przyrodniczych. Do jego działalności naukowej nawiązują także Księga i ptasie pióro (pióro pisarskie). Ptasie pióro jest uważane również za symbol Bożej inspiracji. Infuła leżąca najczęściej u stóp świętego nawiązuje do faktu jego rezygnacji z godności i funkcji biskupich dla dalszego poświęcenia się działalności naukowej i dydaktycznej. Krzyż to symbol głębokiej pobożności i wiary. Lilia symbolizuje duszę czystą, niewinność, życie bez grzechu i zachowywanie czystości obyczaju. Atrybut Maryi nawiązuje do legendy, mówiącej, że to właśnie Ona ukazała się młodemu Albertowi i poleciła mu wstąpienie do zakonu dominikańskiego. Nawet jak wstąpił w szeregi braci kaznodziejów, to miał wątpliwości, bojąc się, że nie poradzi sobie z nauką. We śnie ujrzał, że ucieka przez mur, ale Maryja go zatrzymuje. Stąd też św. Albert jest uważany również za patrona studentów. Maryja też ukazała się przed jego śmiercią i zapowiedziała, że tuż przed nią, w czasie prowadzenia zajęć straci pamięć i wiedzę. Na wirydarzu klasztoru Santo Domingo w Limie przedstawiony jest w habicie dominikańskim, na szyi ma paliusz i pastorał w kształcie krzyża, które wskazują na posiadanie przez niego godność biskupią oraz księgę, jako symbol jego mądrości i działalności naukowej.