Św. Katarzyna Aleksandryjska
Św. Katarzyna Aleksandryjska, dziewica i męczennica
(przełom III i IV wieku)
Urodziła się pod koniec III wieku w Aleksandrii. Pochodziła z bogatego, pełniącego najwyższe urzędy rodu. Na skutek objawienia jej się Maryi z Dzieciątkiem nawróciła się na chrześcijaństwo i ślubowała czystość. Gdy cesarz Maksencjusz rozpoczął prześladowania chrześcijan, otwarcie potępiła jego działanie. Cesarz wezwał wtedy 50 pogańskich mędrców, aby zmierzyli się w dyspucie z Katarzyną i obalili jej prochrześcijańskie poglądy. Nikomu z nich to się nie udało, a część z mędrców – pod wpływem Katarzyny – nawróciła się na chrześcijaństwo, przez co ponieśli oni śmierć męczeńską. Katarzyna po dyspucie została skazana na śmierć. Miała być łamana kołem, jednak zstępujący z nieba anioł je zniszczył. Wtedy ją ścięto. Jest otaczana kultem od swej śmierci.
Kult świętej rozwinął się zarówno w Kościele zachodnim, jak i w prawosławiu. Na szczycie Góry Świętej Katarzyny na Synaju znajduje się niewielka kaplica św. Katarzyny, gdzie według tradycji ciało 18-letniej świętej Katarzyny zostało umieszczone przez aniołów na najwyższym szczycie. W X w. zostało przeniesione przez mnichów-pustelników na dół góry i umieszczone w złotej trumnie w wybudowanym klasztorze św. Katarzyny. Od tego czasu szczyt nazwany został na jej cześć, a miejsce to zaczęto łączyć z jej kultem.
Atrybutami św. Katarzyny Aleksandryjskiej są: anioł, Dziecię Jezus, filozofowie, gałązka palmowa, koło, na którym była łamana, korona w ręku, krzyż, księga, miecz, piorun. W ikonografii przedstawiana jest w koronie, z palmą męczeństwa w dłoni i kołem do łamania kości (czasem jeszcze z książką i mieczem). Ukazywana jest też podczas mistycznych zaślubin z Chrystusem lub w więzieniu, w obecności Chrystusa. W okresie gotyku i renesansu często przedstawiano ją razem ze świętymi Barbarą, Dorotą i Małgorzatą.
Św. Katarzyna z Aleksandrii znalazła również ważne miejsce w tradycji dominikańskiej, stąd zapewne znalazła się ona wśród świętych, błogosławionych i sławnych postaci Zakonu Kaznodziejskiego. Obecna była wręcz przy tworzeniu zakonu dominikańskiego. Otóż po tym, jak bł. Reginald z Orleanu otrzymał od Maryi habit, który od tej pory miał być strojem zakonnym dominikanów (wcześniej chodzili w stroju kanonickim), Maryja w towarzystwie świętych Cecylii i Katarzyny Aleksandryjskiej ukazała się Dominikowi, namaściła go niebiańskim zapachem, ponadto pokazała mu długi biały szkaplerz, który również miał stać się częścią habitu. Druga legenda dominikańska, w której obecna jest św. Katarzyna Aleksandryjska, mówi o wydarzeniu z 1530 r., kiedy to br. Wawrzyniec miał otrzymać od Matki Boskiej, św. Marii Magdaleny i właśnie św. Katarzyny Aleksandryjskiej obraz przedstawiający św. Dominika z księgą i lilią. Widać zatem, że nie bez powodu w gronie sióstr i braci Zakonu Kaznodziejskiego znalazła się święta dziewica i męczennica z III w. Jest ona wręcz jedną z patronek zakonu, a pierwsi bracia uważali ją nawet za ich protektorkę.
Bibliografia:
- Morton J., The legend of St. Katherine of Alexandria, London 1841.
- Duval A., La dévotion mariale dans l'Ordre des Frères Prêcheurs, [w:] Maria. Etudes sur la sainte Vierge, ed. H. du Manoir, vol. 2, Paris, 1952, s. 739–782.
- Wiseman D. V., Devotion to Mary among the Dominicans in the Thirteenth Century, „Marian Studies”, 52 (2001), s. 246–263, zwł. s. 250–251.
- Dzielska M., Hypatia z Aleksandrii, Kraków 2010.
- Negruzzo S., Il culto di Santa Caterina d’Alessandria nelle università d’Occidente, [w:] Santi patroni e Università in Europa, cura di P. Castelli, R. Greci, Bologna 2013 (Centro interuniversitario per la storia delle università italiane. Studi, 21), s. 33–54.
