Św. Katarzyna ze Sieny

Św. Katarzyna ze Sieny, dziewica i doktor Kościoła

(1347-1380)

Eufrozyna Benincasa urodziła się w 1347 r. w Sienie jako dwudzieste czwarte z dwadzieściorga pięciu dzieci. Urodziła się z nią siostra bliźniaczka, która zmarła po kilku tygodniach. W wieku dwunastu lat rodzice podjęli próby wydania ją za mąż, jednak ona oświadczyła, że zobowiązała się wobec Boga i nie zamierzy rezygnować. Niestety z powodu braku posagu nie mogła wstąpić do zakonu. Gdy ojciec zobaczył, że jej postawa modlitwy jest szczera, zgodził się, by wstąpiła na drogę zakonną. Postanowiła wstąpić do tercjarek dominikańskich, które odmówiły jej przyjęcia, ponieważ była za młoda. Wkrótce została dotknięta chorobą. Bardzo wysoka gorączka i bolesne krosty zniekształcały jej twarz. Poprosiła wówczas matkę, aby ponownie udała się do przeoryszy i powiedziała jej, że umrze, jeśli nie przyjmą jej do zakonu. Przeorysza, chcąc sama przekonać się o szczerości prośby chorej dziewczyny, wysłała starsze siostry, aby same ją usłyszały. Zakonnice były pod wrażeniem zniekształconych rysów jej twarzy i gorącego pragnienia wstąpienia do zakonu.

Przyjęta została w 1364 r. W bazylice San Domenico przyjęła habit i zakonne imię Katarzyna. Jako tercjarka dominikańska prowadziła ascetyczne życie, co nie było dla niej łatwe. Trudności potęgowała nieznajomość łaciny. Aktywnie działała na rzecz chorych, biednych i wykluczonych, ponadto miała dar wyrzucania z opętanych demonów. Bardzo interesowała się sprawami Kościoła i świata. W tym czasie papież Grzegorz XI przebywał w Awinione. To dzięki jej zabiegom powrócił do Rzymu w 1376 r., kończąc niemal siedemdziesięcioletnią niewolę awiniońską papieży.

Rok wcześniej, w kwietniu, w kościele Santa Cristina w Pizie Katarzyna otrzymała stygmaty w formie krwawych promieni, które tylko ona mogła zobaczyć, ale które uwidoczniono na krótko przed śmiercią. Zmarła w opinii świętości w Rzymie 29 kwietnia 1380 r. Spoczęła w dominikańskim kościele Santa Maria sopra Minerva w Rzymie i jej ciało w tej bazylice jest do dzisiaj.

Już rok po jej śmierci jej czaszkę jako relikwię przekazano do Sieny. Trzy lata później była ona przedmiotem uroczystego kultu i została przeniesiona w procesji do bazyliki San Domenico, gdzie jest nadal przechowywana. W tej samej bazylice znajduje się palec Katarzyny: tą relikwią błogosławieństwo jest dane Włochom i siłom zbrojnym w niedzielne popołudnie, kiedy odbywają się międzynarodowe święta ku czci świętej. Lewa stopa jest natomiast zachowana w Wenecji (w kościele Santi Giovanni e Paolo). W katedrze w Sienie znajdowało się żebro: zostało ono jednak podarowane sanktuarium Santa Caterina w Astenet w Belgii. Wreszcie łuska z łopatki Katarzyny znajduje się w sanktuarium Katarzyny w Sienie. Lewa ręka świętej, nosząca znak stygmatów, jest przechowywana w klasztorze Różańca Świętego Monte Mario w Rzymie.

Pius II kanonizował Katarzynę ze Sieny 14 kwietnia 1461 r., natomiast 4 października 1970 r. papież Paweł VI nadał jej tytuł Doktora Kościoła, w końcu w 1999 r. Jan Paweł II ogłosił ją jedną z Patronek Europy.

W ikonografii św. Katarzyna jest przedstawiona w białej szacie i czarnym płaszczu zakonu dominikanów, z liliami, koroną cierniową na głowie i stygmatami oraz z księgą. Czasami jest przedstawiana w momencie mistycznych zaślubin z Jezusem lub z sercem w ręku. Są to podstawowe atrybuty, z którymi występuje. Lilie symbolizują czystość, korona cierniowa – kult do Męki Pańskiej, a dziury na rękach – stygmaty, którymi była obdarzona, natomiast księga – jej dzieła, które po sobie zostawiła. W jej przypadku jest to bardzo szczególne, gdyż niemal przez całe życie była analfabetką, potrafiła jedynie się podpisać i napisać kilka słów, a tymczasem poza Dialogami i Modlitwami pisała wiele listów do różnych duchownych i świeckich osobistości. W niektórych wizerunkach Katarzyna przedstawiana jest również z czaszką i krzyżem, które mówią o szczególnym umartwieniu świętej. Ale krzyż nawiązuje także do pewnego wydarzenia z życia Katarzyny. Gdy wyszła z klasztoru, zobaczyła ubogiego, który poprosił o jałmużnę. Katarzyna, nie mając pieniędzy, ofiarowała mu srebrny krzyżyk. Kilka dni później, w trakcie ekstazy, zobaczyła ów krzyżyk na piersiach Chrystusa. To upewniło ją, że ubogim proszącym o wsparcie był Chrystusa. Inna wersja mówi, że Katarzynie ukazał się Chrystus i włożył jej na szyję krzyżyk, dał gałązkę oliwną i polecił wprowadzić pokój między ludźmi. Chrystus jest również przedstawiany jako dziecko, które nałożyło na jej palec pierścień (obrączkę) na znak mistycznych zaślubin (wizja ta miała miejsce w 1367 r.). W końcu należy wspomnieć o atrybucie, jakim jest gołębica, przypominająca o trudnościach, które przeżywała Katarzyna z powodu braku zgody ojca na wstąpienie do zakonu; zdanie zmienił dopiero wówczas, gdy ujrzał gołębicę nad głową modlącej się córki.

Bibliografia:

  • Montella L., Vita di santa Caterina da Siena, vergine del Terzo Ordine di san Domenico, t. 1–2, Napoli 1880.
  • Valli F., Due fatti della puerizia di Santa Caterina da Siena, Siena 1928.
  • Valli F., Il Sangue di Cristo nell’opera di S. Caterina da Siena: saggio estetico e storico, Siena 1932.
  • Valli F., L’adolescenza di Santa Caterina da Siena: esame critico delle fonti, Siena 1934.
  • Papasogli G., Catalina de Siena, reformadora de la Iglesia, 1980.
  • Aniz Iriarte C., Santa Catalina de Siena, prototipo de mujer dominicana (1347–1380), [w:] Nueve personajes històricos. Domingo de Guzman, Jordan de Sajonia, Tomas de Aquino, Humberto de Romans, Catalina de Siena, Vincente Ferrer, Pío V, Martín de Porres, Rosa de Lima, Caleruega 1983 (Familia Dominicana, 1), s. 73–93.
  • Bianchi L., Giunta D., Iconografia di S. Caterina da Siena, Roma 1988.
  • Scarciglia A., Santa Caterina dialoga con Dio Padre Misericordioso, Siena 2000.
  • Madioni G., Ascoli Suor Maria Elena, Alla Scoperta di Santa Caterina da Siena – La Santa senese spiegata ai bambini Illustrazioni di Giulia Del Mastio, Betti 2004.
  • Mongini M. A., Rozwój kultu i ikonografii św. Katarzyny ze Sieny w Polsce, Lublin 2006.
  • Wohl L. de, La mia natura è il fuoco. Vita di santa Caterina da Siena, Milano 2007.
  • McDermott Th., Catherine of Siena: spiritual development in her life and teaching, New York 2008.
  • Parsons G., The Cult of Saint Catherine of Siena. A Study in Civil Religion, Burlington 2008.
  • A Companion to Catherine of Siena, ed. C. Muessig, G. Ferzoco, B. Kienzle, Leiden–Boston 2012 (Brill's Companions to the Christian Tradition, 32).
  • Falassi A., La Santa dell'Oca. Vita, morte e miracoli di Caterina da Siena, Betti 2014.
  • Lloyd J., Saint Catherine of Siena's Tomb and its Place in Santa Maria sopra Minerva, Rome. Narration, Translation and Veneration, „Papers of the British School at Rome”, 83 (2015), s. 111–148.
  • Emling, S., Setting the World on Fire: The Brief, Astonishing Life of St. Catherine of Siena, New York 2016.